سرویس فناوری - صخره‌های چین‌خورده ایران، ساختاری رنگارنگ دارند و بخشی از رشته‌کوهی هستند که میلیون‌ها سال پیش در نتیجه برخورد صفحه تکتونیکی اوراسیا با صفحه عربی شکل گرفته‌اند. ...

به گزارش سرویس فناوری جیرجیرک به نقل از فرادید - فرادید| صخره های چین خورده ایران، رشته کوه ها و دره هایی ناهموار در جنوب غربی دریای خزر هستند. این ساختارها، امتدادی از کمربند کوهستانی «قفقاز بزرگ» هستند که از مرز روسیه با گرجستان و جمهوری آذربایجان نیز عبور می کند. 

به گزارش فرادید، این صخره ها در محل تلاقی قاره های آسیا و اروپا قرار گرفته اند؛ جایی که نیروهای عظیم زمین ساختی با هم برخورد می کنند. این ساختارها از لایه های رسوبی بی شماری تشکیل شده اند که در جریان برخورد اولیه صفحات تکتونیکی عربی و اوراسیایی، دگرگون شده و به شکل چین خورده در چشم انداز امروزی ظاهر شده اند. زمان بندی دقیق این برخورد هنوز مورد بحث است و تخمین ها از ۱۰ تا ۵۰ میلیون سال پیش را شامل می شوند. 

به گفته مقامات ناسا در ژانویه ۲۰۲۴ در شبکه اجتماعی اِکس: «برخورد زمین ساختی میان اوراسیا و عربستان طی میلیون ها سال، این لایه های رنگارنگ سنگ را فشرده کرده و به شکل چین های بزرگ درآورده است.» 

صفحات عربی و اوراسیایی هنوز هم در حال برخورد با هم هستند و تحقیقات جدید نشان می دهد بخشی از پوسته اقیانوسی که پیش از این میان این دو صفحه قرار داشت، اکنون زیر عراق و ایران در حال فروپاشی است. به نظر می رسد صفحه اقیانوسی نئوتتیس (Neotethys) از زیر در حال کشیدن منطقه به سمت پایین است و این پدیده موجب تجمع غیرمعمول رسوبات در سطح زمین شده است. 

در این تصویر ماهواره ای که سال ۲۰۲۵ گرفته شده، صخره های چین خورده ایران دیده می شوند. خط سبز رنگی که از بالای تصویر به سمت پایین خم شده، رودخانه قزل اوزن است. در بخش بالای تصویر، خطی که از میان صخره های چین خورده عبور می کند، آزادراه زنجان–تبریز (آزادراه ۲) است. 

صخره های چین خورده ایران با نوارهایی پررنگ از رنگ های خاک رس (قرمز مایل به قهوه ای)، سبز و آبی دیده می شوند. این رنگ ها ناشی از لایه های مختلف رسوبی هستند که در طول زمان انباشته شده اند. پس از برخورد اولیه صفحات تکتونیکی، این لایه ها در طول میلیون ها سال فرسایش یافته و رنگ ها و بافت های متناوب سنگ ها را در معرض دید قرار داده اند. 

تصاویر ماهواره ای از این صخره های چین خورده، میزان فشردگی و پیچیدگی این مناظر در طول دوران ها را به خوبی نشان می دهند. دانشمندان آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا یکی از این تصاویر را با استفاده از مادون قرمز رنگ آمیزی کرده اند تا لایه های مختلف سنگ، پوشش گیاهی و آزادراه ساخت بشر میان زنجان و تبریز را که از میان این صخره ها عبور می کند، بهتر نشان دهند.

یک تصویر ماهواره ای دیگر از رصدخانه زمینی ناسا پیچیدگی سطح زمین در این منطقه را به خوبی نشان می دهد و رودخانه قزل اوزن را به تصویر می کشد؛ رودخانه ای که در گوشه جنوب شرقی چین خوردگی های سنگی جریان دارد و آب مورد نیاز کشاورزی در این ناحیه را تأمین می کند.

مترجم: زهرا ذوالقدر