سرویس فناوری - دانشمندان تأیید کرده‌اند شرق آفریقا به تدریج در حال جدا شدن است و شواهد آشکاری از این شکاف قاره‌ای هم‌اکنون قابل‌مشاهده است. این فرآیند شگفت‌آور در نهایت می‌تواند منجر به شکل‌گیری اقیانوس جدیدی شود و نقشه‌ی آفریقا را برای همیشه دگرگون کند. ...

به گزارش سرویس فناوری جیرجیرک به نقل از فرادید - فرادید| سامانه ی گسلی شرق آفریقا یکی از چشمگیرترین نمونه های گسست فعال قاره ای روی زمین به شمار می آید. این منطقه ی عظیم گسلی بیش از ۶۰۰۰ کیلومتر از دریای سرخ تا موزامبیک امتداد دارد، جایی که نیروهای عظیم تکتونیکی به معنای واقعی کلمه قاره را از هم می گسلند. این منطقه در نقطه ی اتصال سه صفحه ی تکتونیکی اصلی یعنی صفحه ی سومالی، صفحه ی آفریقا و صفحه ی عربی است. 

به گزارش فرادید، این صفحات به مدت تقریبی ۲۵ میلیون سال است که به آهستگی از یکدیگر جدا می شوند و چشم اندازی دیدنی از دره های عمیق با کوه های آتشفشانی ایجاد کرده اند، از جمله کوه کیلیمانجارو؛ بلندترین قله ی آفریقا. آنچه این پدیده ی زمین شناسی را به شکل ویژه ای جذاب کرده اینست که ما می توانیم این شکاف قاره ای را به شکل زنده و در زمان حال مشاهده کنیم. 

به گفته ی زمین شناسان، شاخ آفریقا که کشورهایی چون سومالی، اتیوپی و کنیا را در بر می گیرد، به تدریج در حال جدا شدن از سرزمین اصلی با نرخی معادل چند میلیمتر تا چند سانتیمتر در سال است. این جدایی مداوم مشابه فرآیندهایی است که در طول تاریخ زمین رخ داده اند، مانند جدا شدن کوه های یخی عظیم از صفحات یخ قاره ای، البته در مقیاسی بسیار بزرگ تر از دید زمین شناسی! 

زمانی که شکاف ها اقیانوس می شوند: تولد یک دریای جدید

جامعه ی علمی به شکل گسترده ای توافق دارد که این جدایی قاره ای در نهایت منجر به ایجاد یک اقیانوس جدید خواهد شد. جیلیز چازت، زمین شناس و استاد دانشگاه بریتانی غربی توضیح می دهد: «اقیانوس های زمین از شکستن قاره ای که به دو نیم تقسیم می شود به وجود می آیند.» این فرآیند مشابه همان چیزیست که سبب شد اقیانوس اطلس پس از جدا شدن آفریقا و قاره های آمریکا، میلیون ها سال پیش شکل بگیرد. 

شکاف در حال ظهور به احتمال زیاد از منطقه ی عفار در ورودی دریای سرخ آغاز شده و تا کنیا و شاید تا امتداد مرز تانزانیا گسترش خواهد یافت. با کامل شدن این فرآیند زمین شناسی، شاخ آفریقا به یک جزیره ی عظیم تبدیل خواهد شد که با دریایی جدید از سرزمین اصلی جدا شده است. 

این رویداد زمین شناسی شگفت آور با دیگر تغییرات مهم زیست محیطی که در سراسر جهان در حال وقوع هستند، قابل قیاس است. همانطور که جنگل های باستانی که برای هزاران سال در یخ مدفون بودند اکنون به دلیل تغییرات اقلیمی نمایان می شوند، این شکاف قاره ای نیز یکی دیگر از دگرگونی های چشمگیر در سطح سیاره ی ما را نمایان می کند. 

شتاب در شکاف قاره ای

دهه ها بود دانشمندان باور داشتند کامل شدن این جدایی قاره ای میلیون ها سال طول خواهد کشید. اما رویدادهای چشمگیر سال ۲۰۰۵ این بازه ی زمانی را به چالش کشید. در غرب اتیوپی، شکاف عظیمی به طول کم و بیش ۶۰ کیلومتر به شکل ناگهانی در پوسته ی زمین گشوده شد. ظرف چند دقیقه، زمین به اندازه ی دو متر از هم جدا شد، حرکتی که به شکل معمول صدها سال طول می کشد تا رخ دهد. 

این شتاب غیرمنتظره، بحث های زیادی را میان زمین شناسان درباره ی امکان وقوع سریع تر این جدایی قاره ای نسبت به برآوردهای پیشین برانگیخت. در حالی که برخی پژوهشگران همچنان معتقدند جدایی کامل میلیون ها سال زمان می برد، دیگران این رویداد چشمگیر را مدرکی برای اثبات این می دانند که فرآیندهای زمین شناسی گاه می توانند بسیار سریع تر از حد انتظار پیش بروند. 

ارزش استراتژیک شاخ آفریقا، بُعد دیگری به این پدیده ی زمین شناسی می بخشد. این منطقه جایگاه گذرگاهی حیاتی به دریای سرخ و کانال سوئز را دارد، مسیری که تعداد بی شماری از کشتی های باری و نفتکش ها از آن عبور می کنند. این دگرگونی زمین شناسی می تواند به شکل بالقوه بر مسیرهای تجارت جهانی و اکوسیستم های منطقه ای اثر بگذارد، اثراتی که محققان همچنان برای درک کامل آن ها تلاش می کنند. 

شتاب در جدایی قاره ای، مشابه دیگر پدیده های زیست محیطی است که دانشمندان در سراسر جهان تحت نظر دارند. همان طور که پژوهشگران مکانیزم هایی را که موجب تسریع در فروپاشی گونه های زیستی می شوند شناسایی کرده اند، رویداد شکاف اتیوپی نشان می دهد فرآیندهای طبیعی گاه می توانند با سرعت هایی پیش روند که انتظار نمی رود. 

با اینکه جدول زمانی و محل دقیق این جدایی هنوز روشن نشده، یک نکته کاملاً روشن است: جغرافیای آفریقا در برابر چشمان ما در حال تغییر است. این شکاف قاره ای یکی از مهم ترین رویدادهای زمین شناسی است که انسان تاکنون شانس مشاهده و مطالعه ی آن را در زمان حال داشته و داده های بی سابقه از چگونگی تحول مداوم سطح سیاره ی ما ارائه می دهد.

مترجم: زهرا ذوالقدر