سرویس سبک زندگی - در عصر صفویه وقتی هنوز تهران دهی کوچک بیش نبود، محله عودلاجان تبدیل به یکی از معدود نقاطی شد که اعیان‌ها در آن اقامت گزیدند؛ امروز عودلاجان کجاست و چه زیبایی‌هایی برای سفری یک روزه دارد؟ ...

به گزارش سرویس سبک زندگی جیرجیرک به نقل از فرادید - در عصر صفوی تهران تنها 5 محله داشت که یکی از مهم ترین آن ها عودلاجان بود، بنابراین می توان قصه های تاریخی فراوانی از کوچه های باریک و دالان های زیبایش روایت کرد؛ برای گشتی یک روزه در تهران و فقط برای چند ساعت، عودلاجان یکی از بهترین انتخاب هاست که پیش از رهسپار شدن باید اطلاعات بیشتری در مورد آن داشت.

به گزارش راهنماتو، محله ای با بافت قدیمی و فرسوده که امروز از عودلاجان باقی مانده است، در دوران قدیم پرهیاهوترین محله و سرزنده ترین نقطه تهران بود. در آن دوران این محله در بالاترین نقطه شهر قرار گرفته بود و چشمه ای از آن به پایین می ریخت. دقیقا در همین نقطه آب برای سایر نقاط تهران نیز تقسیم می شد. اطراف محله عودلاجان، پر بود از مراتع و باغ ها. رفته رفته اعیان ها در این محله عمارت هایی رویایی ساختند و رونق فراوانی به آن بخشیدند.

در آن دوران که عودلاجان سری در سرا داشت به بچه های این محله سرچال می گفتند؛ دلیل این نام گذاری نیز چالی بود که در وسط آن قرار داشت. یکی دیگر محله ها نیز معروف به کلیمیان بود چراکه اکثر ساکنان آن کلیمی بودند.

اما، به مرور زمان و وقتی بافتش فرسوده و ناتوان شد، اصیل ترها از آن کوچ کردند و مهاجران به جایشان نشستند چراکه خانه ها در آن دیگر چندان گران نبود.

با تمام این تفاسیر هنوز عودلاجان با همان بافت قدیمی و خاطراتی که میان دیوارها مانده منتظر است تا سری به آن بزنیم؛ در این مطلب از راهنمای سیر و سفر با معرفی جاهای مختلف آن سفر شما به این محله زیبا را ساده تر خواهیم کرد.

چگونه به محله عودلاجان برویم؟

 محله عودلاجان از جنوب به میدان مولوی، از شمال به خیابان های امیرکبیر و سرچشمه، از غرب به شمس العماره و از شرق به امامزاده یحیی محدود می شود. امروزه نیز محله های پامنار، ناصرخسرو و امامزاده یحیی را در برگرفته است. برای دسترسی به این محله تاریخی، می توانید از ایستگاه متروی ۱۵ خرداد پیاده شوید و سپس با استفاده از کالسکه یا ماشین های برقی به محله عودلاجان بروید. این محله با ۲۶۱۹ خانه و ۱۱۴۶ دکان، مکانی شگفت انگیز برای بازدید است که پر از آثار تاریخی و فرهنگی است. 

جاهای دیدنی محله عودلاجان

عودالجان، یکی از محله های کهن و اصیل تهران، گنجینه ای زنده از تاریخ، فرهنگ و معماری سنتی است. اگر روزی قدم در این محله بگذارید، با لایه هایی از گذشته روبه رو خواهید شد که همچنان در ساختار شهری و بافت اجتماعی آن جریان دارند. برای شناخت بهتر جاهای دیدنی عودالجان، می توان آن ها را در سه دسته ی اصلی بررسی کرد: بازارچه ها، میدانچه ها و بناهای تاریخی. در ادامه، شما را به یک گشت وگذار روایی در این محله ی تاریخی دعوت می کنیم.

بازارچه ها؛ شریان های زنده ی محله

در گذشته، بازارچه ها محل تلاقی زندگی روزمره مردم بودند. مکانی برای خرید مایحتاج، دید و بازدید، و در بسیاری مواقع، محلی برای تبادل اخبار و اتفاقات محله. عودلاجان هنوز هم چند بازارچه ی فعال دارد که هر یک، داستان خاص خود را دارد:

1. بازارچه ی عودلاجان

این بازارچه در میانه ی محله ی عودلاجان و در امتداد بازار آهنگران تهران واقع شده است. بازار آهنگران یکی از راسته های مهم بازار بزرگ تهران است، و بازارچه ی عودلاجان در واقع همان گذری است که از دل بازار، به سوی محله های شمالی تر منشعب شده.
امروزه، این مسیر همچنان پررفت وآمد است و فروشگاه های کوچک، حجره ها، و مغازه های قدیمی در آن فعالیت دارند. گذر از این بازارچه، شما را با زندگی روزمره ی مردم و روح سنتی بازار آشنا می کند.

2. بازارچه ی حمام نواب

در شرق عودلاجان و کوچه ی امامزاده یحیی، این بازارچه قرار گرفته است. وجه تمایز آن با دیگر بازارچه ها، قرارگیری اش در کنار دو بنای بسیار مهم است:

• حمام نواب که پس از مرمت به نمایشگاه و کارگاه صنایع دستی تبدیل شده و حال وهوای فرهنگی-هنری به این فضا بخشیده است.

• مسجد معمارباشی با معماری باشکوه قاجاری.

• بازارچه ی حمام نواب، علاوه بر خدمات محلی، امروز به یکی از قطب های هنری کوچک در دل عودلاجان بدل شده است.

3. بازارچه ی مروی

بازارچه مروی در بخش غربی عودلاجان قرار دارد و در سال های اخیر مورد مرمت قرار گرفته. این بازارچه علاوه بر کاربری های تجاری، به مکانی برای تفریح، گردش و وقت گذرانی شهروندان تبدیل شده. فروشگاه های مدرن در کنار مغازه های سنتی، فضایی پویا و متنوع ایجاد کرده اند که نسل های مختلف را به خود جذب می کند.

میدانچه ها؛ قلب  تپنده ی اجتماعی محله

میدانچه ها، فضاهای باز کوچکی هستند که معمولاً در تقاطع دو گذر یا راسته ی اصلی قرار دارند. این فضاها نه تنها نقاط دیدار و گفت وگو هستند، بلکه محل شکل گیری خدمات محلی، رویدادهای اجتماعی و حتی مراسم مذهبی به شمار می روند.

1. میدان باغ پسته بک

این میدان در شرق محله ی عودلاجان واقع شده و در نزدیکی بازارچه ی حمام نواب قرار دارد. به دلیل مجاورت با این بازارچه، میدان باغ پسته بک به عنوان مرکز محلی بخش شرقی محله عمل می کند. اطراف میدان پر از مغازه ها و واحدهای تجاری کوچک است که زندگی روزمره ی مردم در آن جریان دارد.

2. میدان کلیمی ها

در مرکز محله عودلاجان قرار دارد و نامش برگرفته از جامعه ی کلیمیان (یهودیان ایرانی) ساکن در این منطقه است. متأسفانه به دلیل تخریب گسترده ی خانه های قدیمی اطراف، این میدان بخش زیادی از هویت و شکل منسجم خود را از دست داده و امروز به فضایی بی کارکرد و بی هویت تبدیل شده است. با این حال، هنوز هم یادآور گذشته ای پررونق در بافت اجتماعی محله است.

3. میدانچه ی تکیه ی رضاقلی خان

در امتداد یکی از گذرهای کارگاهی-تجاری عودلاجان میانی واقع شده است. این میدانچه نام خود را از تکیه ی رضاقلی خان گرفته؛ بنایی مذهبی که در ایام عزاداری، به ویژه محرم، محل برگزاری مراسم ویژه می شود. در این ایام، علاوه بر اهالی محله، افراد زیادی از نقاط دیگر شهر نیز برای شرکت در مراسم به این میدان می آیند و حال وهوای خاصی در فضا حاکم می شود.

بناهای تاریخی؛ حافظان خاموش هویت محله

محله ی عودلاجان، مملو از خانه ها و ساختمان هایی است که هرکدام بخشی از تاریخ تهران را در دل خود نگه داشته اند. این بناها شامل هم فضاهای عمومی و هم خانه های خصوصی هستند.

1. خانه های تاریخی

بسیاری از خانه های عودلاجان به واسطه ی سبک معماری، تزئینات منحصربه فرد (کاشی کاری، آجرکاری، نقوش رنگی) و عناصر خاصی مانند بادگیر، طاق، در و پنجره ی چوبی ارزش بالای معماری دارند. بعضی از این خانه ها محل زندگی شخصیت های فرهنگی، مذهبی یا سیاسی بوده اند؛ مثل شاعران، نویسندگان یا خانواده های اعیانی دوران قاجار. کپی لینک خانه مهرانگیز کامبیز، کپی لینک خانه دبیرالملک و خانه شهید مدرس از جمله این خانه ها هستند.

2. بناهای عمومی

شامل مساجد (مانند مسجد معمارباشی)، حمام ها (مثل حمام نواب)، تکیه ها (رضاقلی خان)، امامزاده ها و حتی کنیسه های قدیمی است. این فضاها نه تنها برای عبادت یا مراسم مذهبی، بلکه برای گردهمایی های محله ای، آموزش و فعالیت های اجتماعی مورد استفاده بوده اند.

3. فضاهای اقتصادی تاریخی

در کنار همه ی این ها، سراها، تیمچه ها و کارگاه های تولید صنایع دستی نیز بخش مهمی از میراث عودلاجان را تشکیل می دهند. برخی از این بناها در فهرست میراث ملی ثبت شده اند و برخی دیگر نیز در مسیر ثبت و حفاظت قرار دارند.