سرویس سلامت - انواع تزریق، از جمله داخل وریدی، عضلانی، زیر جلدی، داخل استخوانی و داخل پوستی، هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند. انتخاب روش تزریق به عوامل مختلفی ...
به گزارش سرویس سلامت جیرجیرک به نقل از آسمونی - تزریق، روشی متداول در حوزه پزشکی است که برای وارد کردن داروها، مایعات یا مواد مغذی به بدن به کار می‌رود. این روش، به دلیل سرعت اثرگذاری و دقت بالا، در بسیاری از درمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. انواع تزریق، از جمله داخل وریدی، عضلانی، زیر جلدی، داخل استخوانی و داخل پوستی، هر کدام کاربردهای خاص خود را دارند. انتخاب روش تزریق به عوامل مختلفی مانند نوع دارو، دوز مورد نیاز و شرایط بیمار بستگی دارد. در این مقاله، به بررسی انواع تزریق، نحوه انجام آن‌ها و عوارض احتمالی خواهیم پرداخت. همچنین، به سوالاتی که ممکن است برای بیماران پیش آید، از جمله دلایل استفاده از تزریق و مراقبت‌های بعد از تزریق، پاسخ خواهیم داد.
تزریق داخل وریدی
تزریق داخل وریدی (IV) یک روش درمانی است که در آن داروها، مایعات یا مواد مغذی به طور مستقیم به داخل رگ وارد می‌شوند. این روش به دلیل سرعت بالای جذب دارو در بدن، باعث اثرگذاری سریع‌تر دارو می‌شود. به همین دلیل، IV اغلب در شرایط اورژانسی یا زمانی که نیاز به اثرگذاری سریع دارو وجود دارد، استفاده می‌شود.
روش IV برای چه مواردی کاربرد دارد؟ از روش IV برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و شرایط استفاده می‌شود. برخی از کاربردهای رایج آن عبارتند از:
- جبران کمبود مایعات بدن: در شرایطی مانند اسهال، استفراغ یا سوختگی که بدن آب و املاح زیادی از دست می‌دهد.
- بیهوشی: قبل از انجام عمل جراحی، برای بی‌حس کردن بیمار از روش IV استفاده می‌شود.
- تسکین درد: در شرایط دردناک مانند بعد از عمل جراحی یا در موارد اورژانسی، داروهای مسکن از طریق روش IV به بیمار داده می‌شود.
- جایگزینی خون: در صورت خونریزی شدید یا کم خونی، تزریق خون یا فرآورده‌های خونی از طریق IV انجام می‌شود.
- تغذیه: در مواردی که بیمار قادر به تغذیه از طریق دهان نیست، مواد مغذی مورد نیاز بدن از طریق IV تامین می‌شود.
- درمان بیماری‌ها: بسیاری از داروها مانند داروهای شیمی درمانی، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای درمان بیماری‌های خود ایمنی از طریق این روش منتقل می‌شوند.
محل‌های متداول تزریق IV
مناطقی که رگ‌ها در نزدیکی پوست فرد قرار دارند برای تزریق وردی مناسب هستند. این محل ها شامل پشت دست‌ها، جلو و پشت بازو پایین، گودال آرنج جلویی می‌شوند. همچنین پزشکان و پرستاران ممکن است از وریدهای پا برای روش وریدی به نوزادانی که هنوز راه رفتن را شروع نکرده‌اند استفاده کنند.
تزریقات عضلانی
تزریق عضلانی روشی است که در آن داروها به طور مستقیم به داخل عضله منتقل می‌شوند. عضلات دارای رگ‌های خونی زیادی هستند و به همین دلیل دارو در این روش به سرعت جذب خون می‌شود. این روش درمانی به ویژه زمانی مفید است که نیاز به اثرگذاری سریع دارو باشد یا بیمار نتواند دارو را به روش‌های دیگر مانند خوردن مصرف کند.
تزریق عضلانی برای چه مواردی استفاده می‌شود؟
- واکسیناسیون: بسیاری از واکسن‌ها از طریق تزریق عضلانی به بدن منتقل می‌شوند.
- درمان عفونت‌ها: برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند پنی‌سیلین و استرپتومایسین به صورت عضلانی منتقل می‌شوند.
- کاهش التهاب و آلرژی: کورتیکواستروئیدها که برای کاهش التهاب و درمان آلرژی استفاده می‌شوند، می‌توانند به صورت عضلانی تزریق شوند.
- درمان هورمونی: هورمون‌هایی مانند تستوسترون و مدروکسی پروژسترون گاهی اوقات به صورت عضلانی تجویز می‌شوند.
کجا تزریق عضلانی انجام می‌شود؟
محل‌های معمول برای روش عضلانی عبارتند از:
- عضله بالای خارجی ران: این ناحیه به ویژه برای نوزادان و کودکان خردسال مناسب است.
- ماهیچه شانه: این ناحیه برای بزرگسالان مناسب است.
- بالای بازو: این ناحیه نیز برای بزرگسالان مناسب است.
- باسن: این ناحیه برای حجم‌های بزرگ‌تر دارو استفاده می‌شود.
توجه داشته باشید برخی افراد مانند بیماران مبتلا به ام اس ممکن است نیاز داشته باشند که این روش را در منزل انجام دهند. در این موارد، آموزش‌های لازم توسط پزشک یا پرستار به بیمار داده می‌شود.
تزریق زیر جلدی
تزریق زیر جلدی یک روش درمانی است که در آن داروها به لایه چربی زیر پوست منتقل می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، سوزن بسیار نازکی زیر پوست فرو می‌رود و دارو به آرامی در این لایه جذب می‌شود. برخلاف مدل عضلانی، مدل زیر جلدی معمولاً کمتر دردناک است و احتمال عفونت در آن کمتر است. برخی از رایج‌ترین موارد استفاده از این روش عبارتند از:
- کنترل دیابت: انسولین یکی از مهم‌ترین داروهایی است که به صورت زیر جلدی منتقل می‌شود.
- رقیق کردن خون: داروهایی مانند هپارین برای جلوگیری از لخته شدن خون به صورت زیر جلدی منتقل می‌شوند.
- واکسیناسیون: برخی از واکسن‌ها مانند واکسن MMR (سرخک، اوریون، سرخچه) و واریسلا (آبله مرغان) به صورت زیر جلدی منتقل می‌شوند.
- تسکین درد: داروهای مسکنی مانند فنتانیل و مورفین در برخی موارد به صورت زیر جلدی تجویز می‌شوند.
- درمان سایر بیماری‌ها: بسیاری از داروهای دیگر مانند داروهای درمان بیماری‌های پوستی، داروهای باروری و برخی داروهای خاص نیز به صورت زیر جلدی منتقل می‌شوند.
کجا تزریق زیر جلدی انجام می‌شود؟
محل‌های رایج برای این روش عبارتند از: پشت بازو، بالای ران و ناحیه شکم
تزریق داخل استخوانی
تزریق داخل استخوانی روشی است که در شرایط اورژانسی برای رساندن سریع داروها، مایعات و خون به بدن بیمار استفاده می‌شود. در این روش، با استفاده از یک سوزن مخصوص، سوراخی در مغز استخوان ایجاد می‌شود تا داروها مستقیماً وارد جریان خون شوند. از آنجایی که مغز استخوان دارای رگ‌های خونی بسیار زیادی است، داروها به سرعت جذب می‌شوند.
چرا از تزریق داخل استخوانی استفاده می‌شود؟
تزریق داخل استخوانی زمانی انجام می‌شود که به دلایلی مانند تروما (آسیب شدید)، سوختگی، شوک یا زمانی که رگ‌های خونی بیمار قابل دسترسی نیست، نتوان از روش‌های معمول وریدی استفاده کرد. این روش به پزشکان اجازه می‌دهد تا در کمترین زمان ممکن داروهای حیاتی را به بدن بیمار برسانند. به یاد داشته باشید روش داخل استخوانی یک روش تخصصی است و باید توسط پزشک یا پرستار آموزش دیده انجام شود. این روش عوارضی نیز دارد که معمولاً خفیف هستند و شامل درد در محل تزریق، عفونت و خونریزی می‌شود.
در چه شرایطی از تزریق داخل استخوانی استفاده می‌شود؟
- تروما: در مواردی مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع و سوختگی‌های شدید که دسترسی به رگ‌های خونی دشوار است.
- ایست قلبی: در مواقعی که قلب بیمار از تپش باز می‌ایستد.
- شوک: در شرایطی که فشار خون بیمار به شدت کاهش می‌یابد.
- مسمومیت: در مواردی که فرد دارویی را به مقدار زیاد مصرف کرده است.
- تشنج: در مواردی که فرد دچار تشنج‌های طولانی مدت می‌شود.
- بیهوشی: در برخی موارد برای انجام عمل‌های جراحی یا روش‌های دندانپزشکی.
کجا تزریق داخل استخوانی انجام می‌شود؟
معمولاً در استخوان‌های بزرگ مانند ساق پا، ران و بازو انجام می‌شود.
تزریق داخل جلدی
تزریق داخل جلدی روشی است که در آن دارو یا واکسن به لایه بالایی پوست منتقل می‌شود. در این روش، یک برآمدگی کوچک شبیه به پوست پرتقال در محل تزریق ایجاد می‌شود. از آنجایی که جذب دارو در این روش بسیار کند است، اغلب برای تست‌های آلرژی و تست‌های پوستی استفاده می‌شود.
چرا از روش داخل جلدی استفاده می‌شود؟
تزریق داخل جلدی معمولاً برای موارد زیر استفاده می‌شود:
- تست آلرژی: برای تشخیص آلرژی به مواد مختلف، مقدار کمی از ماده آلرژن زیر پوست وارد می‌شود تا واکنش بدن را بررسی کنند.
- تست سل: برای تشخیص بیماری سل از این روش استفاده می‌شود.
- تزریق برخی واکسن‌ها: برخی از واکسن‌ها مانند واکسن آنفلوآنزای نوع خاص (Fluzone ID) به صورت داخل جلدی منتقل می‌شوند.
کجا تزریق داخل جلدی انجام می‌شود؟
معمولاً قسمت‌های بدون موی بدن مانند سطح داخلی ساعد (قسمت داخلی بازو) و قسمت فوقانی پشت (زیر استخوان کتف) برای تزریق داخل جلدی انتخاب می‌شوند. همچنین، پوست این ناحیه نباید هیچ گونه زخم، خال یا التهاب داشته باشد.
عوارض و خطرات انواع تزریقات
هر نوع تزریق، از واکسن گرفته تا داروهای درمانی، ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. خوشبختانه، اکثر این عوارض خفیف هستند و به سرعت برطرف می‌شوند؛ مانند درد مختصر در محل تزریق یا تب خفیف. اما در برخی موارد، عوارض جدی‌تری نیز ممکن است رخ دهد. این عوارض ممکن است شامل درد شدید و مداوم در محل تزریق، قرمزی و تورم، عفونت، آسیب به بافت‌ها یا اعصاب، خونریزی بیش از حد، تشکیل لخته خون، واکنش‌های آلرژیک و در موارد نادر، انتقال بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت C باشد.
به خصوص در افرادی که اختلالات خونریزی دارند، خطر خونریزی پس از تزریق بیشتر است. برای پیشگیری از این عوارض، مراکز بهداشتی و درمانی باید از تجهیزات استریل و تکنیک‌های صحیح استفاده کنند. همچنین، افراد باید در مورد عوارض احتمالی هر نوع تزریقی که دریافت می‌کنند، اطلاعات کافی داشته باشند تا در صورت بروز هرگونه مشکل، به سرعت به پزشک مراجعه کنند.
محل تزریق خود را تغییر دهید
برای جلوگیری از عوارض جانبی مانند برآمدگی یا فرورفتگی پوست در محل تزریق، بهتر است هر بار محل تزریق خود را تغییر دهید. اگر به طور مرتب تزریق زیر جلدی یا عضلانی انجام می‌دهید، داشتن یک برنامه مشخص برای چرخش محل بسیار مهم است. می‌توانید از یک تقویم یا یک تصویر از بدن خود استفاده کنید تا محل‌هایی که قبلا تزریق کرده‌اید را علامت‌گذاری کنید. سعی کنید بین هر دو محل، حداقل 2.5 تا 5 سانتی‌متر فاصله نگه دارید. همچنین، بعد از اینکه تمام نقاط یک ناحیه از بدن را استفاده کردید، به ناحیه دیگری بروید. به این ترتیب، پوست شما فرصت استراحت پیدا می‌کند و احتمال بروز مشکلات پوستی کاهش می‌یابد.
5 مرحله برای انجام تزریق در خانه
برای بسیاری از افراد، تزریق دارو در منزل بخشی از روال درمانی آن‌هاست. اغلب این تزریق‌ها به صورت زیرجلدی (SC) انجام می‌شوند، اما گاهی اوقات نیز روش عضلانی (IM) در منزل ضروری است. قبل از شروع، همیشه دستورالعمل‌های پزشک و بروشور دارو را به دقت مطالعه کنید. مراحل زیر یک راهنمای کلی است، اما همیشه دستورالعمل‌های خاص داروی خود را اولویت قرار دهید.
- شستشوی دست‌ها: ابتدا دست‌های خود را با آب و صابون به خوبی بشویید و خشک کنید تا از آلودگی جلوگیری شود.
- آماده‌سازی وسایل: همه وسایل مورد نیاز از جمله دارو، پنبه الکلی، گاز استریل، ظرف تیز برای دور انداختن سوزن، دستکش یکبار مصرف و هر وسیله دیگری که در دستورالعمل دارو ذکر شده است را آماده کنید.
- محیط تمیز: یک سطح صاف و تمیز را انتخاب کنید و تمام وسایل را روی آن بچینید.
- آماده‌سازی دارو: مطابق با دستورالعمل دارو، دارو را آماده کرده و انواع تزریق را انجام دهید. این مرحله ممکن است شامل کشیدن دارو داخل سرنگ، ضدعفونی کردن محل و وارد کردن سوزن به بدن باشد.
- بعد از تزریق: سوزن و سرنگ را به سرعت در ظرف تیز بیندازید. محل تزریق را با پنبه الکلی تمیز کنید و در صورت لزوم با گاز ببندید. دارو را طبق دستورالعمل نگهداری کنید.
غلبه بر ترس از سوزن
ترس از سوزن بسیار رایج است و می‌تواند باعث اضطراب و حتی غش شود. اما نگران نباشید، راه‌هایی برای کنترل این ترس وجود دارد. چند نکته مفید برای کاهش اضطراب قبل از انواع تزریق:
- برنامه‌ریزی: سعی کنید تزریقات را در اوایل روز انجام دهید تا تمام روز را نگران نباشید.
- تکنیک‌های آرام‌سازی: تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و تمرکز حواس می‌توانند به شما کمک کنند آرامش خود را حفظ کنید.
- تمرین تنش و رهاسازی عضلات: این تمرین به افزایش فشار خون کمک می‌کند و می‌تواند اضطراب را کاهش دهد. به این صورت که به مدت 10 تا 15 ثانیه تمام عضلات بدن خود را منقبض کرده و سپس رها کنید. این کار را چندین بار تکرار کنید.
- همراه داشتن یک نفر: حضور یک دوست یا یکی از اعضای خانواده می‌تواند به شما احساس امنیت بیشتری بدهد.
- صحبت با پزشک: به پزشک خود بگویید که از سوزن می‌ترسید تا او بتواند به شما کمک کند.
- حواس‌پرتی: سعی کنید حواس خود را با صحبت کردن، گوش دادن به موسیقی یا نگاه کردن به یک نقطه ثابت پرت کنید.
- اهمیت تزریق: به خود یادآوری کنید که این کار برای سلامتی شما ضروری است.
یادتان باشد، شما تنها نیستید. بسیاری از افراد از سوزن می‌ترسند و با تمرین و کمک حرفه‌ای می‌توانند بر این ترس غلبه کنند.
سخن پایانی
تزریقات بخش مهمی از مراقبت‌های بهداشتی هستند و برای پیشگیری، تشخیص و درمان بسیاری از بیماری‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. پزشکان و پرستاران از انواع تزریق برای وارد کردن واکسن‌ها، داروها و سایر مواد درمانی به بدن استفاده می‌کنند.