سرویس فرهنگ و هنر - فیلم کاناپه ساخته کیانوش عیاری، در ظاهر روایتی ساده از یک ماجرای خانوادگی است: پدری که برای حفظ آبروی خانواده‌اش، تلاش می‌کند کاناپه‌ای کهنه اما قابل استفاده را به خانه بیاورد تا مبادا در جلسه خواستگاری دخترش، نبود این وسیله‌ رایج، مایه‌ی شرم شود. اما در لایه‌های زیرین، این فیلم تصویری ژرف از فروپاشی آرام و بی‌صدای طبقه‌ای است که در کشاکش میان فقر و حفظ ظاهر، تصمیم‌هایی می‌گیرد که از بی‌منطقی به ورطه بیشعوری و بی‌تعقلی رسیده است. ...

به گزارش سرویس فرهنگ و هنر جیرجیرک به نقل از فرادید - طی چند ماه گذشته، فیلم کاناپه به کارگردانی کیانوش عیاری، پس از هشت سال توقیف به صورت غیرقانونی در یوتیوب منتشر شد. این فیلم به دلیل استفاده از کلاه گیس به جای روسری در سکانس های داخلی، از سال ۱۳۹۵ تاکنون، موفق به نمایش عمومی نشده بود. با اعلام خبر انتشار نسخه غیرقانونی کاناپه، کیانوش عیاری از مخاطبان خود درخواست کرد تا از تماشای نسخه قاچاقی این فیلم خودداری کنند. با این حال، بسیاری از مخاطبان به تماشای این فیلم نشسته و دیدگاه های خود درباره این فیلم را در شبکه های اجتماعی منتشر کردند. محسن سلیمانی فاخر، منتقد، نیز نظر شخصی خود را در مورد کاناپه منتشر کرد که در ادامه می توانید آن را مطالعه کنید.

فیلم کاناپه ساخته کیانوش عیاری، در ظاهر روایتی ساده از یک ماجرای خانوادگی است: پدری که برای حفظ آبروی خانواده اش، تلاش می کند کاناپه ای کهنه اما قابل استفاده را به خانه بیاورد تا مبادا در جلسه خواستگاری دخترش، نبود این وسیله رایج، مایه ی شرم شود. اما در لایه های زیرین، این فیلم تصویری ژرف از فروپاشی آرام و بی صدای طبقه ای است که در کشاکش میان فقر و حفظ ظاهر، تصمیم هایی می گیرد که از بی منطقی به ورطه بیشعوری و بی تعقلی رسیده است.

عیاری با مهارتی خاص، بحران های اجتماعی را از دل موقعیت های کوچک و به ظاهر روزمره بیرون می کشد. کاناپه فیلمی است درباره ی نداشتن، درباره ی حس خجالت از نداشتن، و درباره ی فشار اجتماعی ای که افراد را وامی دارد تا واقعیت خود را پنهان کنند. پدر خانواده، مردی از طبقه ی متوسط در حال افول، درگیر بحران اقتصادی ای است که او را از خرید ساده ترین وسیله ی منزل، یعنی یک کاناپه، ناتوان کرده. اما در جامعه ای که آبرو با دارایی گره خورده، این ناتوانی را نمی توان بی هزینه پذیرفت.

کاناپه در این فیلم، تنها یک مبل نیست. نمادی است از ظاهر آبرومند، آن پوسته ای که بسیاری از خانواده های طبقه متوسط به آن چنگ می زنند تا سقوط شان به طبقه پایین تر را پنهان کنند. خانواده ای که دیگر توان خرید مبل ندارد، اما همچنان می خواهد خود را قابل نشان دهد و درست همین تلاش برای حفظ ظاهر، سرچشمه ی زنجیره ای از دروغ ها، پنهان کاری ها و تصمیم های عجیب و گاه تراژیک می شود.

در بطن ماجرا، عیاری به رابطه ی پیچیده ی فقر و اخلاق می پردازد. وقتی توان مالی پایین می آید، بسیاری از ارزش های اخلاقی در معرض آزمون قرار می گیرند. فیلم نشان می دهد چگونه فقر نه تنها به خود فرد، بلکه به دیگران هم آسیب می زند. دردِ بی پولی، دردی فردی نیست؛ بلکه به درد و رنج دیگری می انجامد. دختر و خانواده اش و پسر خواستگار، همه به نوعی درگیر تبعات بحران مالی خانواده می شوند.

این فیلم، برخلاف روایت های شعاری از فقر، نه با ترحم که با واقع گرایی به سوژه نگاه می کند. هیچ کس قربانی نیست و هیچ کس کاملاً بی تقصیر نیست. پدر خانواده، با آنکه نیت اش خیر است، اما تصمیم هایش نسنجیده اند و گاه بیشتر برای حفظ غرور شخصی است تا منافع خانواده. فیلم با نگاهی بی طرف، تماشاگر را به تأمل درباره ی ریشه های این بحران دعوت می کند: آیا تقصیر تنها متوجه اقتصاد نابسامان است؟ یا فرهنگ اجتماعی ای که ارزش فرد را با میزان دارایی اش می سنجد نیز در این میان سهم دارد؟

عنصر آبرو در این فیلم جایگاهی کلیدی دارد. آبرویی که گاه از نان شب واجب تر تلقی می شود. پدر خانواده حاضر است برای حفظ آبرو، تحقیر شود، لجبازی کند، فضا را متشنج کند و بیماری خود را به اوج برساند. این مفهوم در جامعه ی ایرانی، همواره یک نیروی پرقدرت اما گاه ویرانگر بوده. کاناپه نشان می دهد چگونه این آبرو می تواند به مرزهایی برسد که انسان را به رفتارهایی سوق دهد که اگر با نگاه عقلانی به آن نگریسته شود، شاید مضحک یا حتی فاجعه آمیز به نظر برسند. از منظر جامعه شناسی، کاناپه بازتابی از موقعیت معلق طبقه متوسط است؛ طبقه ای که نه آنقدر ثروتمند است که از گزند بحران ها مصون بماند، نه آنقدر فقیر که بتواند بی پرده از نیازهایش سخن بگوید. همین معلق بودن، آن ها را به سمت پنهان کاری و وانمود کردن سوق می دهد.

در چنین فضایی، کاناپه ای کهنه، می تواند سرنوشت یک ازدواج را تعیین کند. درنهایت کاناپه فیلمی است تلخ اما صادق. اثری که بدون اغراق یا اشک برانگیزی، از زخمی سخن می گوید که بسیاری از خانواده ها با آن دست به گریبان اند؛ زخمی که با لبخندهای مصنوعی و خانه های مرتب پوشانده می شود. فیلم آیینه ای است مقابل ما، با این سؤال بنیادین؛ چه چیزی ما را وامی دارد تا به جای حقیقت، ظاهر را حفظ کنیم؟ و تا کی این روند می تواند ادامه یابد؟

منبع: روزیاتو